ZEKAT İLE İLGİLİ DİĞER MESELELER
Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla
1- Ticaret için olmayan katır ve eşeklere zekât düşmez.
Ebu Hureyre (r.a)'den; "Merkeblerde zekât var mı?" sorusuna karşı Rasulullah (s.a.s)'in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir:
"Bana bu hususta: "Bir zerre miktarı hayır işleyen kimse karşılığını görür, bir zerre miktarı şer işleyen kimse de cezasını görür." (Zilzal: 6-8) mealindeki âyetten başka bir şey nazil omadı.(Buhari, Müslim, Ahmed)
Deve yavrularına, kuzu, oğlak ve buzağılara zekât üşmez. Ancak bunların arasında büyükleri varsa bunlar da zekâta tâbi olur.
Eğer bir sürüde verilmesi gereken yaşta hayvan bulunmazsa zekât memuru ya daha iyisini alır ve aradaki değer farkını sürü sahibine geri verir ya da aradaki değer farkı ile birlikte sürü sahibinden daha aşağısını alır.
Enes (r.a)'den; Ebu Bekr (r.a)'nun kendisine, Allah'in, Rasulüne emrettiği zekât farizasını şöyle yazdığı rivayet edilmiştir:
"Develerin miktarı, beş yaşına basmış bir dişi deve vermek lâzım gelen miktara ulaşutığı halde, develeri arasında beş yaşına basmış dişi deve olmayıp dördüne basmış dişi devesi olan kimseden zekât memuru dördüne basmış dişi deveyi alır. Mal sahibi (aradaki farkı tamamlamak için) ya iki koyun veya koyunu yoksa
para olarak yirmi dirhem daha verir. Develerin miktarı, dördüne basmış bir dişi deve vermek lâzım gelen miktara ulaşmış olan mal sahibinin bu yaşta devesi olmayıp beş yaşına basmış devesi varsa, zekât memuru beş yaşma basmış olanını alır ve (fazlalık farkını kapatmak için) mal sahibine yirmi dirhem veya iki koyun verir.(Buhari, Ebu Davud, Nesei)
4-Zekât malı yerine değerini vermek caizdir. Keffaret, fitre, öşür ve adak ta öyledir. Çünkü gaye fakirlere yardım etmektir. Fakat kurbanlar öyle değildir. Zira kurban kesmede, ayrıca tazim ve teslimiyeti simgeleyen kan dökme gayesi de bulunmaktadır. Bunun için zekât kurbana kıyas edilemez.
5- Çift sürmede ve taşımacılıkta kullanılan hayvanlarla, yemle beslenen hayvanlara zekât düşmez.
Ali (r.a)'den Rasulullah (s.a.s)'in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir:
"Çalıştırılan sığırlarda zekât yoktur."(Ebu Davud, Dare Kutni)’Mevkuf hadis.
Cabir (r.a)'den Rasulullah (s.a.s)'in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir:
"Çift süren sığırlarda zekât yoktur." (Dare Kutni)
El-Hafız "El-Dıraye" kitabında bu hadis için Hasen dedi.
Zekât; ancak çoğalan mallara düşer. Çalışan ve yük taşıyan hayvanlarda ise bu vasıf yoktur. Yemle beslenen hayvanlarda ise her ne kadar bu vasıf varsa da masraflı oldukları için çoğalması yok hükmündedir.
Eğer yılın yarısı veyahut çoğunda sürüye yem veriliyorsa, yılın hepsinde ona yem verilmiş gibi olup ona zekât düşmez. Zira herhangi bir şeyin azı o şeyin çoğuna tâbidir.
Fakat yem vererek ticaret maksadıyla beslenip yetiştirilen hayvanlara zekât düşer.
6-Zekât memuru malın en iyisi ile en kötüsünü alamaz, orta durumda olanı alır.
Abdullah b. Muâviye el-Gadiri (r.a)'den Rasulullah (s.a.s)'in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir:
-"Üç şey vardır ki, bunları yapan kimse imânın zevkini tatmıştır:
- Yalnız Allah'a ibâdet edip O'na hiç bir şeyi ortak koşmayan kimse.
- Malının zekâtını tam ihlâs ve cömertlikle her sene vaktinde veren kimse.
- Dişleri düşmüş yaşlı, uyuz, hasta ve cılız hayvanı vermeyen kimsedir.
Belki bu kimse (zekâtını verirken) mallarının orta durumunda olanlarından verir. ÇünküAllah, en hayırlısını istemediği gibi, en kötüsünü de vermenizi emir buyurmamıştır."(Ebu Davud, Taberâni, Bezzar)
7- Eğer nisap miktarında bir mala sahip olan bir kimsenin eline yıl ortasında aynı maldan bir miktar daha geçerse, yeni eline geçen malı da eskisine ekleyerek zekâtlarını birlikte verir. Çünkü iki malın cinsleri aynı olunca onları biribirinden ayırt etmek güç olduğu için her ele geçeni yeni bir yıla tâbi tutmak zor olur. Zaten mala zekât düşmesi için üzerinden bir yıl geçmesi de kolaylık olsun diye şart olmuştur. Allah CC selamı bereketi Rahmeti üzerinize olsun.
METİN ALKAN
EĞİTİMCİ YAZAR